การเป็นประธานอาเซียนของกัมพูชาในปี 2022 กำลังถูกจับตามองและเผชิญความท้าทายมากมายหลายประการ ทั้งตัวผู้นำนายกรัฐมนตรีฮุน เซน และบทบาทในการดำเนินนโยบายต่างประเทศของกัมพูชา ปัญหาสำคัญคือ กัมพูชามีความสัมพันธ์ที่ดีกับจีน อาจทำให้สหรัฐฯ ไม่ไว้วางใจว่ากัมพูชาจะสามารถรักษาดุลยภาพทางอำนาจได้ ล่าสุดสหรัฐเพิ่งประกาศคว่ำบาตรเจ้าหน้าที่ระดับสูงกัมพูชาทำสัมพันธ์ร้าวฉานยิ่งขึ้น ทางการกัมพูชาออกมาประณามการกระทำที่ไม่ยุติธรรมของวอชิงตัน ขณะเดียวกันกัมพูชากลับกระชับสัมพันธ์กับจีนมากขึ้น โดยเฉพาะทางด้านเศรษฐกิจการค้าการลงทุน
วันที่ 17 พ.ย.2564 สำนักข่าวขแมร์ไทมส์ (Khmer Times) รายงานอ้างคำกล่าวของผู้ช่วยนายกรัฐมนตรีกัมพูชา ถึงผลการหารือทวิภาคีระหว่างสมเด็จอัครมหาเสนาบดีเดโชฮุน เซน นายกรัฐมนตรีกัมพูชา กับนายหลี่ เค่อเฉียง นายกรัฐมนตรีจีน เมื่อวานนี้ วันที่ 16 พ.ย.2564 ว่า ความตกลงการค้าเสรีระหว่างจีนกับกัมพูชาจะมีผลบังคับใช้ใน 1 ม.ค.2565 โดยจีนตกลงจะขยายความร่วมมือทางการค้ากับกัมพูชาจำนวน 10,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ต่อปี
ทั้งนี้งบประมาณจะนำไปใช้ในการสนับสนุนการส่งออกสินค้าเกษตรของกัมพูชา ช่วยเหลือด้านสาธารณสุขที่เกี่ยวข้องกับ COVID-19 และมอบทุนการศึกษาแก่นักเรียนกัมพูชาจำนวน 500 ทุน เป็นเวลา 5 ปี พร้อมกล่าวให้การสนับสนุนกัมพูชา ในโอกาสการเป็นเจ้าภาพจัดการประชุมสุดยอดเอเชีย-ยุโรป (ASEM) และประธานอาเซียนในปี 2565
เมื่อเร็วๆนี้ การประชุมสุดยอดอาเซียน ระหว่างวันที่ 26-28 ต.ค.2564ได้เสร็จสิ้นลง สมเด็จพระราชาธิบดีแห่งบรูไนฯ ได้กล่าวถึงการหารือในช่วงเวลา 3 วันที่ผ่านมาว่า อาเซียนสร้างความก้าวหน้าร่วมกัน ในการตอบโต้สถานการณ์โรคอุบัติใหม่ และสถานการณ์ฉุกเฉิน รวมถึงการรับมือเพื่อดูแลสุขภาพจิตของประชาชนอาเซียน รวมทั้งวางรากฐานในการรับมืออนาคต การลงทุนเพื่อเยาวชน และการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ที่สำคัญ ทั้งนี้ การสร้างประชาคมอาเซียนที่มั่นคง มั่งคั่งยังเป็นเรื่องที่สำคัญในภูมิภาค
กัมพูชาในฐานะประธานอาเซียนปี 2565 ได้กล่าวถึงวิสัยทัศน์ว่าพร้อมนำอาเซียนเร่งรัดการสร้างประชาคมที่เข้มแข็ง มีส่วนร่วม สอดคล้องกับจิตวิญญาณอาเซียน โดยในด้านการเมือง กัมพูชาจะเน้นย้ำการเสริมสร้างความเป็นแกนกลางของอาเซียน กลไกระดับภูมิภาค ความร่วมมือกับภายนอก และการสร้างภูมิต้านทานให้อาเซียน ด้านเศรษฐกิจ เร่งส่งเสริมการนำข้อริเริ่มไปสู่การปฏิบัติ ใช้ประโยชน์จากข้อตกลงการค้าที่ดีที่สุด ด้านสังคม จะส่งเสริมทุนมนุษย์ ส่งเสริมบทบาทสตรี และเยาวชน
นายกรัฐมนตรี ฮุน เซน ได้แสดงความขอบคุณและซาบซึ้งต่อการเป็นผู้นำอาเซียนของบรูไนในปี 2564 และทั้งหมดที่ทำเพื่อบรรลุคำขวัญประจำปี 2564: “เราใส่ใจ เราเตรียม เรารุ่งเรือง”
ฮุน เซน กล่าวว่า “ในฐานะประธานอาเซียนในปี พ.ศ. 2565 กัมพูชาจะเป็นผู้นำความพยายามร่วมกันของอาเซียนเพื่อบรรลุภารกิจที่สำคัญที่สุดของเรา โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเร่งกระบวนการสร้างประชาคมอาเซียนที่มีความเท่าเทียม เข้มแข็ง และครอบคลุม – ตามเจตนารมณ์หลักของหลักการพื้นฐานของอาเซียนเรื่อง “หนึ่งเดียว” วิสัยทัศน์ หนึ่งเอกลักษณ์ และหนึ่งชุมชน”
ซึ่งในโอกาสนี้ นายกรัฐมนตรีฮุน เซนได้อวยพรให้ผู้นำอาเซียนทุกคนประสบความสำเร็จ และหวังว่าจะได้พบกันที่กัมพูชาในการประชุมปีหน้า
ก็ต้องจับตามองต่อไปว่า นายกรัฐมนตรี ฮุน เซน จะดำเนินการรับมือกับประเด็นร้อนๆในอาเซียนอย่างไรต่อไป ทั้งเรื่อง เมียนมา การประสานความร่วมมือแก้ปัญหาพิพาททะเลจีนใต้ และการก่อตั้งกลุ่มออคัส (AUKUS)มาเคลื่อนไหวในทะเลจีนใต้ เป็นต้น
สำหรับปัญหาเมียนมา มีกระแสข่าวว่ากัมพูชาต้องการเปลี่ยนผู้แทนพิเศษ เนื่องจากคนปัจจุบันมีท่าทีแข็งกร้าวกับเมียนมา ทำให้ไม่สามารถประสานงานให้บรรลุเป้าหมายของอาเซียนได้ แม้ว่ามาเลเซียจะเรียกร้องให้ใช้บริการ ดาโต๊ะเอรีวาน ยูซุฟ (Dato Erywan Pehin Yusof) รัฐมนตรีต่างประเทศคนที่สองของบรูไนต่อไป แต่กัมพูชา อาจจะเสนอแปลก สุคนธ์ รัฐมนตรีต่างประเทศกัมพูชา ทำหน้าที่แทน และอาจมีการตั้งคณะทำงานพิเศษเพื่อเปิดช่องทางการติดต่อกับหลายฝ่ายในพม่าอย่างราบรื่นมากขึ้น
ปีหน้าอาเซียนยังมีความท้าทาย หลากหลายประเด็นรออยู่ ซึ่งเป็นบทพิสูจน์ของผู้นำวัยเก๋าอย่างนายกรัฐมนตรีฮุนเซนจะกุมบังเหียนขับเคลื่อนภูมิภาคนี้แบบไหน อย่างไร ท่ามกลางกระแสการแข่งขันสองมหาอำนาจสหรัฐและจีน
